Staroobrzędowcy
admin,
Zasady grupy wyznaniowej
Staroobrzędowcy- zwani również starowiercami, filiponami i raskolnikami- jako odrębna grupa wyznaniowa pojawili się w drugiej połowie XVII wieku. Wtedy to oddzielili się od Kościoła prawosławnego w Rosji. Bezpośrednią przyczyną rozłamu była niechęć do reformy ksiąg liturgicznych i zmian w obrzędach religijnych, wprowadzonych przez patriarchę rosyjskiego- Nikona.
Główne zasady, które różnią staroobrzędowców od obowiązujących w Kościele prawosławnym precyzuje dr hab. Eugeniusz Iwaniec.
„1. Nabożeństwa można odprawiać jedynie według starych ksiąg, wydanych przed 1654 rokiem, jako całkowicie poprawnych i natchnionych przez Ducha Świętego;
2. W symbolu wiary, w artykule o Duchu Świętym winno znajdować się słowo istinnago (prawdziwego), wykreślone u prawosławnych, a w artykule o Synu Bożym zamiast Królestwu zaś Jego nie będzie końca- należy mówić Królestwu zaś Jego nie ma końca.
3. Imię Chrystusa należy pisać Isus, a nie, jak u prawosławnych Iisus;
4. Podczas nabożeństwa aliłłuja należy powtarzać sugubo (dwa razy), a nie triegubo (trzy razy) i dodać Sława Tiebie, Boże.
5. Przy żegnaniu się znak krzyża winien być czyniony dwupierstnyj (dwoma palcami), wskazującym i środkowym, dla wyrażenia wiary w dwie natury Chrystusa, a nie trojepierstnyj;
6. Używany i czczony może być tylko ośmiokończasty krzyż;
7. Chrzest może odbywać się tylko poprzez pogrużenije (trzykrotne zanurzenie w wodzie), nigdy zaś przez poliwanije;
8. Procesje wokół świątyń winny chodzić posłon (za słońcem), a nie protiwo sołncu (przeciw słońcu).
Prawie od początku powstania nowego odłamu, staroobrzędowcy podzielili się na dwie grupy: popowców i bezpopowców. Grupa bezpopowców pozostaje bez duchownych, gdyż nie uznają oni nowych wyświęceń. Nabożeństwa odprawia u nich wybierany przez społeczność nastawnik.
Staroobrzędowcy na Suwalszczyźnie
Staroobrzędowcy pojawili się na terenach Suwalszczyzny w XVIII wieku, chcąc uniknąć prześladowań religijnych. W poprzednich miejscach zamieszkania, byli oni traktowani na równi z chłopami pańszczyźnianymi, tu zyskali możliwość zwolnienia z opłat na sześć lat, tj. do momentu, kiedy gospodarstwa zaczną przynosić dochody. Już pod koniec XVIII w powstały wsie: Głęboki Rów, Szury, Wodziłki, Łopuchowo, Rasztabol, Zaleszczewo, Wysoka Góra i Biała Góra.
Pierwszym zwierzchnikiem staroobrzędowców na ziemi suwalsko- sejneńskiej był Szczepan Afanasjew, a Głęboki Rów (Klinoriez)- gdzie mieszkał, był głównym ośrodkiem religijnym. Według spisu, sporządzonego w niepodległej Polsce ogółem ziemię suwalsko- sejneńską zamieszkiwało 3705 staroobrzędowców. Skupiali się oni w 6 parafiach: Aleksandrowie koło Bakałarzewa, Głębokim Rowie, Pogorzelcu, Suwałkach, Sztabinkach i Wodziłkach. W powiecie augustowskim – najstarszym osiedlem jest wieś Pijawne Ruskie.
W latach międzywojennych na terenie Polski przebywało około 50 tys. staroobrzędowców. W wyniku II wojny światowej wielu z nich zostało deportowanych przez władze hitlerowskie w głąb Rosji, część zaś wywieziona na roboty przymusowe do Niemiec, skąd już nie wróciła.
Współcześnie większość staroobrzędowców mieszka w Suwałkach i Augustowie oraz sąsiadujących wsiach (Gabowe Grądy, Bór).
Obecnie w Polsce mieszka ogółem około 1100 staroobrzędowców.
W 2010 roku Muzeum Okręgowe w Suwałkach zorganizowało wystawę etnograficzną „Starowierski świat”. Najważniejszą jej część stanowiły archiwalne fotografie badacza kultury staroobrzędowców – Eugeniusza Iwańca. Na wystawie zgromadzono również eksponaty z Muzeum Okręgowego w Suwałkach, Muzeum Warmii i Mazur w Olsztynie oraz Muzeum Etnograficznego w Krakowie.
Fotografie i eksponaty prezentują sposób życia członków wspólnoty. Charakterystyczny dla dawnej wsi polskiej- przepełniony pracą dzień powszedni, nie odbiegał zbytnio od pracy rolnika katolika. Niezwykle ciekawe są jednak te elementy, których w polskiej wsi dostrzec nie można. Charakterystyczny jest także wygląd staroobrzędowców. Kobiety, ubrane są w długie suknie- sarafany i chusty, zaś mężczyźni w koszule-rubaszki związane pasem i spodnie wpuszczane w długie buty. Zgodnie z nakazem wiary mężczyźni noszą długie brody.
Nieodłącznym elementem kultury staroobrzędowców są bajnie. Były to łaźnie z piecem, gdzie polewano wodą rozgrzane kamienie, tworząc gorące, wilgotne powietrze w pomieszczeniu. Mycie się w bajni polegało na smaganiu ciała miotełką z brzozowych rózeg, zaś następnie polewaniu zimną wodą lub kąpieli w rzece, czy nacieraniu się śniegiem zimą.
W mieszkaniu staroobrzędowców odnaleźć można, podobnie jak u innych wyznawców sacrum, zwane „Świętym kątem”. Jest to miejsce, w którym zgromadzone są symbole wiary. Prezentowany na ilustracji zbiór zawiera ikony i ośmiokończaste krzyże.
W początkach osadnictwa modlono się w izbach modlitewnych urządzanych w domach, wkrótce jednak zaczęły powstawać molenny. Najstarszą zachowaną na Suwalszczyźnie molenną jest świątynia w Wodziłkach.
Pisze o niej profesor M. Pokropek w lekturze: ” Ludowe tradycje Suwalszczyzny”.
” Pobudowano ją dopiero w drugiej połowie XIX wieku. Budowa molenny została zakończona w 1885r. Był to budynek prostokątny o wymiarach: długość 12,5 m, szerokość 8,5 m, z dachem dwuspadowym, po dokonanych później remontach krytym blachą. Konstrukcja ścian zrębowa, oszalowana deskami pomalowanymi na brązowo. W obu wzdłużnych ścianach po dwa okna. Wnętrze jednoprzestrzenne z wydzielonym klirosem (miejscem świętym), oddzielonym niską balustradą. W 1928 r. do tego prostokątnego budynku, przypominającego większą chałupę, dobudowano drewnianą dzwonnicę (zwonarnię) nadając molennie wygląd budynku sakralnego jarusznych cerkwi. Dzwonnica o zarysie pięcioboku, w konstrukcji słupowej, oszalowana deskami składa się z trzech kondygnacji, każda podkreślona wydatnymi daszkami okapowymi. Trzecia kondygnacja zaopatrzona jest w trzy okna głosowe – małe dwuskrzydłowe okienka, otwierane, otwierane podczas zwoływania wiernych na modlitwę, uderzeniami w biło. Dzwonnica nakryta jest ośmiobocznym, stożkowatym dachem zwieńczony małą, cebulastą kopułką z osadzonym na kuli krzyżem dwuramiennym ze skośną poprzeczką na dole. U podstawy wieżyczki rozmieszczonych jest dwanaście małych, trójkątnych daszków swym wyglądem nawiązujących do kokoszników z drewnianych cerkwi dalekiej północy rosyjskiej”.
Molenna stanowi ciekawostkę historyczną pięknego krajobrazu Wodziłek. Mimo, iż na informacji umieszczonej na zewnątrz świątyni zapisano niewiele nabożeństw, latem odwiedza ją cała rzesza turystów.