O Homerze, który całą Helladę wykształcił
admin,
Styl homerycki
Istnieje wiele opracowań literackich, dotyczących „Iliady” i ” Odysei”, wielu autorów swoich dzieł chętnie nawiązuje do wydarzeń zawartych w obu utworach. Stylem homeryckim nazywa się sposób tworzenia z wykorzystaniem epitetów, porównań, wyszukanego języka – ze słownictwem głęboko przemyślanym, górnolotnym i wzniosłym. Wielu poetów naśladując Homera pisało swe utwory heksametrem – ten wzorzec zastosowany w poematach, stał się kanonem poezji nie tylko antycznej.
„Homerowe poematy nie mówią nam o tym, że świat został stworzony dla człowieka, nie twierdzą też, że szczęście jest w nim stanem naturalnym . Powiadają natomiast, że świat daje się zrozumieć w ludzkich kategoriach i że życie ludzkie może być czymś więcej, niż tylko nieistotną czy podłą walką w ciemnościach. Ludzka dusza może stawić czoła wyzwaniom i cierpieniom, stanowiącym wspólny los całego ludzkiego gatunku. Ten duch- pozbawiony złudzeń, lecz nie rozpaczający, patrzący na świat bez iluzji i przeciwstawiający się mu bez użalania się nad samym sobą czy też prób ucieczki- jest greckim darem dla świata”
(J. Griffin, Homer)
Walka o ciało Achillesa, środkowa część ze szczytu zachodniego świątyni Ateny w Eginie
Eposy doczekały się ekranizacji filmowych. Motywy z „Iliady” i ” Odysei” są wykorzystywane w bajkach dla dzieci, prezentowanych w formie filmów animowanych, często z wykorzystaniem zwierząt jako postaci głównych, grach komputerowych (Age of Mythology) …etc. Chętnie używa się zaczerpniętych z opowieści o wojnie trojańskiej epitetów „pięta Achillesa”, ” koń trojański”, ” skrzydlate słowa”…i in.
Homerycka tradycja
Już w epoce starożytności, uważano, iż znajomość obu eposów stanowi podstawę wykształcenia, na faktach zawartych w „Iliadzie” i ” Odysei” opierano światopogląd i ideologię. Dzieła znane były nie tylko znawcom literatury, ale również przywódcom wojskowym i politycznym. Wielu rzymskich polityków chętnie cytowało wybrane strofy z obu eposów, a Aleksander Wielki zabrał „Iliadę” na wojenną wyprawę.Pod wielkim wpływem Homera byli także antyczni poeci greccy i autorzy sztuk scenicznych. Jak pisze M. Hart: ” Tacy twórcy, jak na przykład Sofokles, Eurypides i Arystoteles- nie mówiąc o innych- przepojeni byli homerycką tradycją, na Homerze też ukształtowały się ich poglądy na doskonałość literacką.” „Iliada” i ” Odyseja” to klasyka literacka, utwory znakomite, więc ich twórca również musiał był człowiekiem niezwykłym, niestandardowym, którego historię chciałoby się poznać, by zrozumieć, skąd posiadł taką moc i lekkość słowa, pozwalającą stworzyć arcydzieła. Życiorys autora nie jest jednak znany. Opracowania na temat Homera opierają się na domniemaniach i domysłach, lub wnioskach wyciągniętych z zapisów innych starożytnych twórców.
Spory o życiorys Homera
Spierano się o to, skąd pochodzi autor, by oddawać mu kult w jego ojczystym mieście. Karina Jarzyńska w lekturze ” Eposy świata” przytacza epigramat Antypatra z Sydonu z II w.p.n.e. , w którym czytamy: „Siedem miast się spierało o ród Homera: Itaka, Smyrna, Pylos i Argos, Kolofon, Chios, Ateny”. Autorka stwierdza, że takich miast było więcej: „I tak w Argos składano Homerowi ofiary i wzywano go jako bóstwo zaraz po Apolinie, w Kolofonie pokazywano miejsca, gdzie wieszcz siadywał i recytował swoje utwory pod znajdującą się niedaleko ich miasta czarną topolą. Istniał też domniemany grób Homera na wyspie Ios, a także jego świątynia w Aleksandrii, z otoczonym kultem posągiem aojdy…Starożytni nazywali go „Poetą”,” boskim Homerem”, „śpiewakiem bohaterów”, „wieszczem szczęśliwych”, „nieśmiertelnym herodem Achai”.
By William-Adolphe Bouguereau – nieznane, Domena publiczna, https://commons.wikimedia.org/w/index.php?curid=70926
Na podstawie apokryfów, które zaczęły powstawać w V w. p.n.e. powstawały opowieści o życiu Homera. W jednej z wersji podaje się, że był synem rzeki Meles w Smyrnie i nimfy Kreteis, w innej- że nieba i muzy Kaliope a jego przodkiem był sam Orfeusz. Wędrował z chłopcem- przewodnikiem, jako, że był niewidomy (oślepł na Itace), zaś zmarł na Ios. Homer był twórcą niezwykle cenionym, ale tak jak i dzieła innych wielkich tego świata, jego utwory były również poddawane krytyce. Twierdzono, że w swoich utworach przypisywał bogom niecne cechy, niegodne wśród ludzi (cyt. za aut.”Wszystko to bogom przypisać ważyli się Homer i Hezjod, Co pośród ludzi za wstyd i hańbę uchodzi ostatnią, Kraść, cudzołożyć i wzajem szalbierstwem godzić na siebie”). W późniejszych wiekach zaczęto nawet kwestionować przypisywanie Homerowi autorstwa „Odysei” i ” Iliady”. Pojawiła się nawet teoria, że „Odyseję” napisała kobieta. Pomysł ten wykorzystał w swej powieści „Córka Homera” Robert Graves (najbardziej znany w Polsce z opracowania mitów oraz powieści „Ja Klaudiusz” i ” Klaudiusz i Messalina”).
Echa eposów
Współcześnie uznaje się, że Homer żył i tworzył w VIII w. p.n. e. Był niewidomy, jednak wspaniałe opisy przedstawione w poematach pozwalają na domniemanie, iż nie był niewidomy od urodzenia. Język obu eposów, według znawców wskazuje, iż autor pochodził z Jonii (krainy położonej na wschodnim wybrzeżu Morza Egejskiego). Nie ma jednak wiarygodnych źródeł, które wskazywałyby na czas powstania poematów. Wiadomo natomiast, że już w VI w. p.n.e. zaliczano je do wielkich dzieł klasycznych. Ich ranga nie zmniejsza się mimo upływu lat. Echa eposów znaleźć można chociażby w utworach polskich poetów, porównujących dzieje Polski w czasie II wojny światowej do Troi. Jest to jednakże temat tak rozległy, że jego analizę polecam osobom szukającym inspiracji w literaturze.