Władysław Herman

W zamku płockim, w niewielkiej komnacie, siedział sędziwy Władysław Herman na szerokiem krześle, złotemi poręczami opatrzonem. Piękne rysy, żadnym nie ożywione ogniem, z daleka go czyniły podobnym do martwego posągu. Broda biała spływała na piersi. Suknia z czarnego aksamitu szerokimi aż do nóg owijała go fałdy, a obraz Najświętszej Panny, zawieszony na łańcuchu złotym błyszczał mu na piersiach. Na blizkim stole leżało berło, miecz i korona wśród mnóstwa rozrzuconych obrazków świętych i drogich relikwii. Pokój nie lśnił złotem ani bogatemi obiciami. Rozwieszone po ścianach krzyże i obrazy świętych świadczyły o bogobojności króla polskiego (choć go bowiem późniejsi dziejopisowi już księciem mianują, Polacy, żyjący za niego, nie przestawali go darzyć imieniem króla )

Powieść historyczna z dziejów narodowych XI w. przez Z.K., Władysław Herman i jego dwór, Lwów 1878, Polona.pl

 

Był młodszym synem Kazimierza Odnowiciela i Dobroniegi Marii. Urodził się około 1043 roku i do czasu kryzysu panowania brata- Bolesława Szczodrego historia o nim nie wspomina. Nie znamy też imienia pierwszej żony Władysława Hermana, z którą miał syna Zbigniewa.

Data objęcia przez niego rządów również nie jest ściśle sprecyzowana. Książę przeniósł główny ośrodek władzy z Krakowa do Płocka (być może wcześniej był tu namiestnikiem brata).

Wikipedia : Władysław Herman dbał o to, żeby kościół płocki oraz dwór przeniesiony z Krakowa sprostał potrzebom nowej rezydencji władcy. W tym czasie powstała katedra, której skala być może nie odbiegała znacznie od zaczętej przez Bolesława Szczodrego katedry wawelskiej, oraz co najmniej dwa inne murowane budynki. Tu znajdowała się kancelaria książęca wystawiająca dokumenty państwowe pieczętowane pieczęcią panującego, szkoła kształcąca młodzież feudalną i przygotowująca ją do objęcia ważnych stanowisk państwowych. Tu – jak wskazuje na to koncentracja znalezisk skarbów srebrnych – skupiało się liczne grono wielmożów piastujących wysokie dostojeństwa i godności państwowe, doradców monarszych, obcych posłów.

Kolejną żoną władcy była Judyta, córka czeskiego króla Wratysława, co sprzyjało nawiązaniu poprawnych stosunków między oboma krajami.  Małżonkowie długo oczekiwali na potomka. Książę Władysław przesłał zakonnikom z Prowansji złoty posąg dziecka, więc dzięki wstawiennictwu św. Idziego i modlitwach mnichów do Boga… narodził się Bolesław (zwany później Krzywoustym).

Władysław Herman sprowadził też do Polski przebywającego na Węgrzech Mieszka, syna Bolesława Szczodrego i ożenił go z ruską księżniczką.  Młody królewicz przywiózł też insygnia koronacyjne. Jak wspomina kronikarz- Mieszko był bardzo mądry, zdolny i bardzo kochany przez lud. Ta popularność zapewne przysporzyła mu wrogów, gdyż wkrótce został otruty.

Gall Anonim :Powiadają mianowicie, że jacyś wrogowie z obawy, by krzywdy ojca nie pomścił, trucizną zgładzili tak pięknie zapowiadającego się chłopca; niektórzy zaś z tych, którzy z nim pili, zaledwie uszli niebezpieczeństwu śmierci. Skoro zaś umarł młody Mieszko, cała Polska tak go opłakiwała jak matka śmierć syna-jedynaka. I nie tylko ci, którym był znany, pogrążeni byli w rozpaczy, lecz i tacy, którzy go nigdy nie widzieli, z płaczem postępowali za marami zmarłego. Wieśniacy mianowicie porzucali pługi, pasterze trzody, rzemieślnicy swe zajęcia, robotnicy robotę odkładali z bólu za Mieszkiem. A także chłopcy i dzieweczki, co więcej, słudzy i służebnice czcili pogrzeb Mieszka łzami i łkaniem…

Władysław-Herman-zezwala-synowi-swemu-Bolesławowi-wyruszyć-z-Sieciechem-przeciw-Morawianom_-Polona-Lesser-Alexander.png

Rządy Władysława Hermana oceniane są przez historyków jako nieudolne. Książę ulegał wpływom wojewody (palatyna) Sieciecha, który pochodził z wielkiego rodu (późniejszych Starżów- Toporczyków), posiadającego rozsiane po całej Polsce rozległe włości.

Sieciech nie zmienił ogólnych tendencji polityki wewnętrznej. Reprezentował ideę silnej władzy centralnej, ostro zwalczał opozycjonistów, pozbawiając ich majątków, więżąc lub zmuszając do ucieczki za granicę. Sieciech był osobą na tyle znaczącą, że budował dla siebie grody (Sieciechów, Okół) oraz wybijał własną monetę. Za jego namową starszego syna Władysława Hermana- Zbigniewa umieszczono w klasztorze.

W polityce zewnętrznej Władysław Herman skłaniał się ku współpracy z cesarzem. Po śmierci Judyty czeskiej,  jego kolejną żoną  została  Judyta Maria, wdowa po królu Węgier, siostra cesarza Henryka IV. Wiązało to kraj z obozem antygregoriańskim.

W latach 1090 i 1091 Władysław Herman i Sieciech zorganizowali dwie łupieżcze wyprawy na Pomorze., paląc m.in. Gdańsk.

W kraju rosła opozycja przeciwko rządom Sieciecha. Możnowładcy wykradli Zbigniewa z klasztoru i w 1093 podjęli akcję zbrojną skierowaną przeciwko rządom palatyna. W pierwszym etapie opozycja zmusiła księcia do uznania Zbigniewa za syna z prawami spadkowymi i nadania mu Śląska jako wyposażenia- wiązało się to z uderzeniem czeskim na tę dzielnicę. Wkrótce jednak Sieciech rozbił pod Kruszwicą zwolenników Zbigniewa, a jego samego osadził w więzieniu, uznając prawa Czechów do trybutu ze Śląska.

Opozycja nie rezygnowała z walki i już w 1097 roku pod wodzą arcybiskupa Marcina zmusiła Władysława Hermana do wypuszczenia Zbigniewa.

Na mocy układu zawartego w  Gnieźnie, za wstawiennictwem biskupów i możnych Herman wydzielił Zbigniewowi Wielkopolskę, a swemu młodszemu synowi, pochodzącemu ze związku z Judytą czeską,  Bolesławowi Krzywoustemu – przyznał Śląsk.

Wkrótce bracia, wspierani przez możnych, wszczęli ok. 1099-1100 r. bunt przeciw ojcu i zmusili go do wygnania Sieciecha.

Utrzymano podział kraju, a do dzielnicy Bolesława dołączono Małopolskę. Przy Władysławie pozostało Mazowsze, główne grody prowincji należących do młodszego syna, oraz  władza zwierzchnia nad synami.

Stan taki przetrwał do śmierci Hermana w 1102 r. Pochowano go w katedrze płockiej.

Gall Anonim : I tak to sam rządził krajem bez komesa pałacowego, aż duch jego, cielesnego zbywszy się ciężaru, odszedł na miejsce należnego mu pobytu, aby pozostać tam na wieki. Zmarł zatem książę Władysław w podeszłym wieku i długą słabością złożony, a arcybiskup Marcin z kapelanami przez pięć dni w mieście Płocku odprawiał za niego egzekwie, nie śmiejąc go pogrzebać przed przybyciem synów. Skoro zaś obaj bracia przybyli, zanim jeszcze pochowali ojca, doszło pomiędzy nimi do wielkiego sporu o podział skarbów i królestwa, lecz za natchnieniem łaski Bożej i za pośrednictwem wiernego starca, arcybiskupa, zastosowali się w obliczu zmarłego do zarządzeń wydanych przezeń za życia.

Literatura:

Władysław Herman i jego dwór, Polona.pl

Multimedialna historia Polski,

Polska Piastów, Paweł Jasienica

(i in.)

Oprac. Katarzyna Panek