Chrobry czyli odważny

Pierworodny syn Mieszka I zwany później Chrobrym był synem pierwszego chrześcijańskiego władcy Polski- Mieszka I i jego żony Dobrawy. Ojciec pozostawił mu dobrze zorganizowane państwo. 250 000 km kwadratowych- bo tyle wynosiła powierzchnia kraju stanowiło w ówczesnej Europie ogromne terytorium, kraj, z którym należało się liczyć.

1. Dziedzictwo

Poprzez sojusze i małżeństwa dynastyczne ród Piastów znany był w całej Europie. Znane też były polskie grody, do których przybywali kupcy z różnych stron świata. W skład liczących się  miast zaliczyć można Kraków, Sandomierz i Wiślicę w Małopolsce; Wrocław, Opole, Głogów i Legnicę na Śląsku; Gniezno, Poznań, Kalisz i Giecz w Wielkopolsce; Kruszwicę i Włocławek na Kujawach; Łęczycę i Sieradz w środkowej Polsce; Płock na Mazowszu; Gdańsk na Pomorzu Wschodnim oraz Kołobrzeg, Szczecin i Wolin na Pomorzu Zachodnim.

Na podgrodziach osiedlali się rzemieślnicy, którzy zaopatrywali grody w narzędzia, broń, naczynia i ozdoby a także wykonywali przedmioty na handel. We wsiach ludzie sami wytwarzali potrzebne sobie przedmioty. Towary z całej Europy i Azji kupcy chętnie wymieniali na skóry, ciżemki, miód, wosk oraz bursztyn.

2. Dzieciństwo i młodość

Wychowany na dworze książęcym Bolesław nie tylko miał możliwość obserwować dokonania ojca. Dane mu było poznać język, życie i obyczaje panujące w Niemczech.  W wieku około 11 lat z rozkazu cesarza Ottona, w ramach gwarancji pokoju Mieszka I z niemieckim margrabią Hodonem, syn księcia trafił na dwór cesarski jako zakładnik. Przebywał tam około roku, a do kraju wrócił dopiero po śmierci cesarza.

Jeszcze przed śmiercią Mieszka I dla utrwalenia przyjaznych stosunków z Niemcami, Bolesław został ożeniony z nieznaną z imienia córką margrabiego niemieckiego Rydgarda. Małżeństwo trwało krótko- po roku lub dwóch książę odesłał żonę na dwór ojca. Podobnie postąpił z drugą żoną, pochodzącą z Węgier. Żonę odesłał na Węgry, pozostawiając przy sobie syna – Bezpryma. W chwili śmierci ojca był żonaty po raz trzeci- z Emnildą, kobietą, którą sam sobie wybrał.

3. Walka z macochą i jej poplecznikami.

W 992 roku zmarł Mieszko I, zaś jego druga żona Oda upomniała się o spadek po mężu. Jej żądania poparli niemieccy doradcy i dwaj możnowładcy polscy- Odylej i Przybywój (nazywani pierwszymi zdrajcami Polski, być może byli spokrewnieni z naszym władcą). Bolesław próbował porozumieć się z macochą i jej stronnikami, jednak gdy układy nie dochodziły do skutku, wygnał Odę wraz z synami (Mieszkiem, Lambertem i Świętopełkiem) z kraju.

Druga żona Mieszka spędziła resztę życia w klasztorze, zaś bracia przyrodni Bolesława nie upominali się już o tron.

4. Misja biskupa Wojciecha

Nawrócenie Prusów na chrześcijaństwo przyczyniłoby się do zaniechania przez nich najazdów na ziemie polskie, a także przyniosłoby chwałę Bolesławowi jako krzewicielowi religii. Gdyby władca nawrócił plemiona Prusów na właściwą wiarę, w ramach wdzięczności papież i cesarz mogliby nawet go koronować.

Toteż gdy młody czeski biskup- Wojciech przybył do Polski z Włoch ( wraz z braćmi Sobieborem i Radzimem- Gaudentym przebywał w Rzymie podczas walk czeskich rodów książęcych, w których wymordowano większość jego rodziny), Chrobry zezwolił mu na misję chrystianizacyjną.

Biskup zginął, a według legendy, jego ciało Bolesław wykupił płacąc tyle złota, ile ważyły zwłoki. Wojciecha pochowano w Gnieźnie, kościele zbudowanym przez Mieszka I. Ponieważ biskup Wojciech był postacią znaczącą w świecie chrześcijańskim, a w dodatku był przyjacielem Ottona III, cesarz wystąpił  o kanonizację męczennika. W 999 roku uznano biskupa Wojciecha świętym.

Misja, relikwie świętego w gnieźnieńskim kościele rozsławiły Polskę na całą Europę. Bolesław Chrobry postanowił założyć w Gnieźnie arcybiskupstwo, czyli samodzielną polską organizację kościelną.  (Ponieważ w tych czasach sprawy kościelne łączono z państwowymi, uniezależnienie kościoła polskiego od arcybiskupstwa w Magdeburgu oznaczało uniezależnienie od cesarza Niemiec). W 999 roku papież Sylwester II wydał dokument, w którym ogłosił założenie w Gnieźnie arcybiskupstwa i nowych biskupstw-  w Krakowie, Wrocławiu i Kołobrzegu. Pierwszym polskim arcybiskupem został brat świętego Wojciecha, Radzim –Gaudenty.

6. Zjazd w Gnieźnie

Wiosną 1000 roku Cesarz Otton III przybył do Gniezna odwiedzić grób świętego Wojciecha. Znamy to wydarzenie jako zjazd w Gnieźnie. Wtedy to cesarz Otton podarował Bolesławowi diadem cesarski, gwóźdź z krzyża, na którym umarł Jezus i włócznię świętego Maurycego- symbol władzy monarszej. Cesarz uznał Bolesława za władcę niezależnego i oznajmił, że widzi w nim króla. Od tego momentu Polskę i cesarstwo połączyły przyjazne stosunki.

Kronika Galla Anonima : „Bolesław przyjął go tak zaszczytnie i okazale, jak wypadło przyjąć króla, cesarza rzymskiego i dostojnego gościa. Albowiem na przybycie cesarza przygotował przedziwne [wprost] cuda; najpierw hufce przeróżne rycerstwa, następnie dostojników rozstawił, jak chóry, na obszernej równinie, a poszczególne, z osobna stojące hufce wyróżniała odmienna barwa strojów. A nie była to [tania] pstrokacizna byle jakich ozdób, lecz najkosztowniejsze rzeczy, jakie można znaleźć gdziekolwiek na świecie. Bo za czasów Bolesława każdy rycerz i każda niewiasta dworska zamiast sukien lnianych lub wełnianych używali płaszczy z kosztownych tkanin, a skór, nawet bardzo cennych, choćby były nowe, nie noszono na jego dworze bez [podszycia] kosztowną tkaniną i bez złotych frędzli. Złoto bowiem za jego czasów było tak pospolite u wszystkich jak [dziś] srebro, srebro zaś było tanie jak słoma. Zważywszy jego chwałę, potęgę i bogactwo, cesarz rzymski zawołał w podziwie: „Na koronę mego cesarstwa! to, co widzę, większe jest, niż wieść głosiła!” I za radą swych magnatów dodał wobec wszystkich: „Nie godzi się takiego i tak wielkiego męża, jakby jednego spośród dostojników, księciem nazywać lub hrabią, lecz [wypada] chlubnie wynieść go na tron królewski i uwieńczyć koroną”. A zdjąwszy z głowy swej diadem cesarski, włożył go na głowę Bolesława na [zadatek] przymierza i przyjaźni, i za chorągiew tryumfalną dał mu w darze gwóźdź z krzyża Pańskiego wraz z włócznią św. Maurycego, w zamian za co Bolesław ofiarował mu ramię św. Wojciecha. I tak wielką owego dnia złączyli się miłością, że cesarz mianował go bratem i współpracownikiem cesarstwa i nazwał go przyjacielem i sprzymierzeńcem narodu rzymskiego. Ponadto zaś przekazał na rzecz jego oraz jego następców wszelką władzę, jaka w zakresie [udzielania] godności kościelnych przysługiwała cesarstwu w królestwie polskim, czy też w innych podbitych już przez niego krajach barbarzyńców, oraz w tych, które podbije [w przyszłości]. Postanowienia tego układu zatwierdził [następnie] papież Sylwester przywilejem św. Rzymskiego Kościoła”.

7. „Bolesławie pomóż mi, dam Ci Milsko, Miśnię i Łużyce” … poznajemy Henryka II

Cesarz Otton III zmarł w wieku 23 lat, zaledwie dwa lata po zjeździe gnieźnieńskim. W Niemczech rozpętała się walka o tron. W celu zdobycia przewagi nad pozostałymi kandydatami Henryk, książę Bawarii, zwrócił się o pomoc do Bolesława Chrobrego.

W zamian za pomoc obiecał oddać Polsce Milsko, Miśnię i Łużyce.

Henryk został królem, ale ziem nie przekazał. Bolesław z pomocą niemieckich buntowników zajął Milsko i Łużyce.  Chcąc zawrzeć porozumienie z cesarzem, udał się do Marserburga w czasie koronacji nowego cesarza. Mimo, iż Henryk II darzył polskiego władcę dużą niechęcią, spotkanie odbyło się w przyjaznej atmosferze. Bolesław opuszczał Merseburg z bogatymi darami, jednak tuż za murami grodu, napadła na niego uzbrojona banda.

Wielu historyków twierdzi, że –tak jak uważała wtedy cała Europa- sprawcą zbrojnego zamachu był sam cesarz. Istnieje też teoria, że napaść zaplanowała i zorganizowała macocha Bolesława- Oda.

8. Bolesław Chrobry i sprawa czeska. Rok na czeskim tronie.

W walkach o tron czeski, Bolesław Chrobry wsparł Włodziwoja (Władywoja), czeskiego księcia przeciw okrutnemu władcy Bolesławowi Rudemu (Bolesławowi III).  Panowanie Władywoja trwało jednak krótko, gdyż zmarł w 1003 roku,  a po władzę w Czechach ponownie sięgnął Bolesław Rudy. Jego dążenia wsparł nasz książę, jednak wkrótce po objęciu tronu Bolesław III w sposób brutalny zaczął mścić się na opozycjonistach.

„Wyraźnie niechętny polskiemu władcy Thietmar twierdzi, że książę piastowski pomógł w objęciu tronu Bolesławowi III licząc na to, że jego okrucieństwo i rozprawa z możnymi czeskimi jemu samemu otworzą drogę do władzy w Czechach(…)Pierwszą rzeczą, którą zrobił Bolesław III po odzyskaniu tronu praskiego, było zaproszenie na ucztę i wymordowanie wielu przedstawicieli czeskiego możnowładztwa.”

Postępowanie Bolesława III wywołało kolejny bunt możnych. Z prośbą o interwencję zwrócono się do Bolesława Chrobrego. Polski książę przyjął propozycję czeskich możnowładców i wkrótce  nie napotykając większego oporu objął tron praski. Jednakże nie wszyscy byli przychylni Polakom. Rozszerzenia wpływów polskich nie chciał również zaakceptować król niemiecki Henryk II, któremu Bolesław odmówił hołdu lennego z Czech. W 1004 wojska niemieckie i powstanie czeskie obaliły rządy Bolesława w Pradze.

9. Trzy wojny z Henrykiem II, trzy pokoje- Poznań, Merseburg, Budziszyn

Wojny z Niemcami, przeplatane okresami kruchego pokoju toczyły się w latach 1004-1005, 1007-1013 i 1015-1018. Pierwsza wojna przyniosła Bolesławowi niepowodzenie. Niemcy zajęli Łużyce, Milsko i Miśnię. Cesarskie wojska, wspierane sojusznikami z Czech oraz pogańskimi oddziałami Wieletów wdzierały się na terytorium Polski, przekraczając kolejne linie obrony. Niemcy parli w stronę Odry, ale ich marsz opóźniała walka podjazdowa prowadzona przez Polaków. Wojska księcia Bolesława- w tym piesi wojowie, nękali przeciwnika, zadając mu coraz większe straty. Przewodnicy, prawdopodobnie przekupieni przez polskiego władcę prowadzili oddziały niemieckie przez niewygodne, bagniste tereny i wkrótce niemieccy książęta wymogli na cesarzu zakończenie kampanii. Pierwsza wojna zakończyła się pokojem w Poznaniu. Jak podaje Wikipedia: „Polska straciła w wyniku tego pokoju Łużyce, Milsko oraz Czechy. Po utracie Pomorza Zachodniego upadło biskupstwo kołobrzeskie, a biskup Reinbern szukał schronienia na dworze książęcym. Był to bezpośredni wynik uczestnictwa wojsk pogańskich Wieletów w wojnie po stronie Cesarstwa.”

Wkrótce Henryk II wysłał do księcia Bolesława poselstwo z zawiadomieniem, że nie uznaje pokoju w Poznaniu. Bolesław nie czekając na atak niemiecki wkroczył z wojskami do Merseburga. Wojna rozgorzała na nowo w 1007 roku i toczyła się na pograniczu polsko-niemieckim. Chrobremu udało się odzyskał Łużyce i Milsko. Książę udaremnił też niemieckie próby przedarcia się przez Odrę na polską stronę. Podczas tej wojny Henryk II ponosił same porażki. Ten etap wojny zakończony został pokojem w Merseburgu. Pokój ten przyznawał Bolesławowi Łużyce i Milsko pod warunkiem, że złoży z nich hołd lenny. Książę polski pokój przyjął, ale nie zamierzał wypełniać jego warunków, nie chcąc uzależniać się od cesarstwa.

W 1015 roku cesarz zaatakował ziemie polskie, przekraczając Odrę w dwóch miejscach. Wojska te miały połączyć się ze sobą i pomaszerować w głąb kraju, jednak wojska Bolesława nie dopuściły do połączenia całości armii. Przejście sojusznika morawskiego na stronę polską sprawiło, że wojska Henryka musiały się wycofać i zostały pokonane. Henryk wycofał się do Merseburga. Nie udała się też próba współpracy władcy niemieckiego z księciem kijowskim (1017). Wojska Jarosława Mądrego zostały rozbite, a główne siły Bolesława i tak były skoncentrowane nad Odrą. Bardzo dzielnie w czasie bitew spisywał się syn Bolesława- Mieszko.  Henryk nie odważył się uderzyć na dobrze obstawiony Głogów. Za to bez powodzenia próbował zdobyć Niemczę. Znów musiał się wycofać i rozpoczął pertraktacje pokojowe zakończone pokojem w Budziszynie.

Według postanowień Milsko i Łużyce zostały pod panowaniem księcia polskiego, cesarz zobowiązał się wesprzeć Bolesława w wyprawie kijowskiej. Chrobry zawarł też związek małżeński z córką margrabiego miśnieńskiego Odą.

10. Wyprawa Bolesława na Ruś.

Stosunki Polski z Rusią układały się nie najgorzej. Utrwalenie przyjaźni obu krajów stanowiło małżeństwo córki Bolesława z księciem Świętopełkiem. Na Rusi trwał jednak spór o władzę między nim a bratem, Jarosławem Mądrym. Rywalizację wygrał Jarosław, zasiadł na tronie, a Świętopełka wygnał z kraju.

Ten zaś poprosił o pomoc teścia. Bolesław Chrobry dotarł do Kijowa, przyjął dary od mieszkańców, którzy chcąc przejednać do siebie księcia sami otworzyli przed nim bramy miasta. Pobyt Bolesława i jego wojsk trwał na Rusi kilka miesięcy. Kilka setek wojska żywiło się przez ten czas kosztem ludności ruskiej, a wracając zabrało ze sobą ogromne bogactwa i wielu jeńców. Bolesław w sposób barbarzyński potraktował też siostrę Jarosława- Przecławę, która wcześniej odmówiła zostania jego żoną.

Z wyprawy kijowskiej pochodzi też legenda o Szczerbcu- mieczu, który jakoby został wyszczerbiony przez przyszłego króla na kijowskiej bramie.

Wkrótce po odjeździe Polaków, Jarosław Mądry zebrał swoje wojska i odebrał władzę Świętopełkowi. Tym razem Bolesław Chrobry zrezygnował ze wsparcia zięcia i nawiązał przyjazne stosunki z Jarosławem.

11. Koronacja i śmierć króla.

Dopiero w ostatnim roku swego życia Bolesław, zwany Chrobrym zwieńczył głowę królewską koroną. Tym samym podniósł Polskę do rangi królestwa, czyli państwa w pełni niezależnego. Dwa miesiące po koronacji, 17 czerwca 1025 roku król zmarł. Pochowany został w katedrze poznańskiej, a choć jego pierwotny grobowiec nie zachował się, wiemy, iż symboliczny sarkofag dla która przygotowano dopiero za sprawą Kazimierza Wielkiego w XIV wieku.

Źródła:

Marzena Matla, Bolesław Chrobry- legalny władca, czy uzurpator, Mówią Wieki,

Kronika Galla Anonima,

Multimedialna historia Polski … i in.

Opracowała: Katarzyna Panek